پا و زانوی ضربدری که در علم پزشکی به عنوان ژنو والگوم شناخته می‌شود، وضعیتی غیر طبیعی در پاها بوده که در آن بیمار قادر به جفت کردن هم زمان زانو و مچ پا نیست.
دفرمه شدن قوز شست پا باعث می‌شود که زانو به سمت داخل خم شده، زانو و پا ظاهری ضربدری پیدا کرده و فشار زیادی بر مفصل بیرونی (جانبی) زانو وارد گردد. فرد دچار زانو و پای ضربدری، اغلب در زمانی که زانوهای خود راجفت کرده، قادر به لمس مچ‌های جفت شده نمی‌باشد.
این وضعیت معمولاً در کودکان دارای سن سه سال مشاهده شده و در دختران بیشتر از پسران شایع است، زانو و پای ضربدری اغلب در سنین بین 7 تا ۸ سال از بین می‌رود. چنان چه پای ضربدری پس از سن ۸ سالگی همچنان ادامه داشت، باید به دنبال کمک‌های پزشکی برای رفع این مشکل باشید. پای ضربدری یک اختلال ارثی یا ژنتیکی است و همچنین ممکن است ناشی از یک بیماری استخوانی متابولیک باشد.
مکن است بعضی از نوزادان با پاهای پرانتزی به دنیا بیایند که مساله‌ای طبیعی است و به خاطر وضعیت خمیده‌ای که در رحم مادر داشته‌اند ایجاد شده است و با راه افتادن کودک، پاها کم کم صاف می‌شوند. با این همه، این که بعضی کودکان و حتی بزرگسالان پاها هنوز پرانتزی باشند طبیعی نیست.
بسته به دلایل و شرایط بیماران، روش‌های مختلفی برای رفع حالت پرانتزی پاها وجود دارد که بیماران می‌توانند آن‌ها را امتحان کنند. اگر مایلید بدانید چطور می‌توانید وضعیت پرانتزی پاهای خود را اصلاح کنید، پیشنهاد می‌کنیم این مقاله را مطالعه کنید و سپس یک یا چند مورد از نکات آن را برای همیشه به کار بگیرید.
انواع زانو و پای ضربدری
انواع پا و زانوی ضربدری عبارتند از:
پا و زانوی ضربدری فیزیولوژیک
این نوع بسیار رایج است و بخشی از مراحل رشد و پیشرفت بسیاری از کودکان است. این نوع از اختلال به خودی خود و پس از آن که کودک به سنین ۷ تا ۸ سال رسید از بین می‌رود.
زانو و پای ضربدری در کودکان
دلایل متعددی برای قرار گرفتن زانوها به سمت داخل (زانو و پای ضربدری) در کودکان وجود دارد:
- پا و زانوی ضربدری فیزیولوژیک در بسیاری از کودکان، به خصوص آنهایی که سالم هستند، رایج‌تر است زیرا وزن آن‌ها به قسمت خارجی مفصل زانویی تمایل دارد. هم زمان با رشد کودک، تغییرات زیادی در بخش‌های مختلف از بدن، از جمله پاها اتفاق می افتد. با گذشت زمان پاهای کودک شکلی طبیعی گرفته و نیازی به درمان ندارد.
- در حالت پا و زانوی ضربدری پاتولوژیک، خمیدگی زانو به سمت داخل قابل توجه بوده و باید به دنبال درمان پزشکی باشید.
علل اصلی این بیماری در کودکان عبارتند از:
- بیماری‌های مختلف: بیماری‌هایی مانند راشیتیسم یا نرمی استخوان (بیماری کمبود ویتامین د)، اسکوربوت (بیماری کمبود ویتامین ث ) و غیره، منجر به تغییر شکل پاها و در نتیجه ایجاد ژنووالگوم می‌گردند.
- ژنتیک: یک آنومالی ژنتیکی اسکلتی منتقل شده از والدین یا سندرم کوهن ممکن است منجر به ایجاد زانو و پای ضربدری شود. این اختلال ژنتیکی در هر دو زانو (در هر دو پا) مشاهده می‌شود.
- دلایل دیگر: شامل وارد شدن آسیب به زانو، مفصل غیرطبیعی استخوان، و غیره هستند.
زانو و پای ضربدری در بزرگسالان
پا و زانوی ضربدری در بزرگسالان نیز شایع است. دلایل اصلی برای وجود پا و زانوی ضربدری در بزرگسالان عبارتند از:
- عفونت مفصل
- ترومایی (آسیب دیدگی در اثر ضربه) که از قبل وجود داشته است. دومین علت شایع علت بد شکلی زانو تروماهایی است که از قبل وجود داشته و اغلب ناشی از شکستگی در صفحه استخوانی تیبیا یا آسیب صفحه رشد درکودکی است. در مواردی که تروما بدشکلی زانو را به وجود می‌آورد، تغییر شکل معمولاً یک طرفه (فقط روی یک پا) دیده می‌شود.
- آرتروز، روماتیسم مفصلی، یا بیماری‌های مشترک مشابه
- چاقی
تشخیص
- چنان چه زمانی که بیمار مستقیم ایستاده است و زانوهای او جفت‌اند، فاصله‌ی دو مچ پای او از هم بیشتر از ده سانتی متر باشد، بنابراین این احتمال وجود دارد که فرد مبتلا به پای ضربدری است.
- معاینه جسمی: متخصصین از طریق انجام معاینه فیزیکی شامل تقارن زانو، چک کردن تراز پا، ران، و با گرفتن اطلاعاتی در مورد سابقه خانوادگی و سابقه پزشکی بیماراین بیماری را تشخیص می‌دهند.
- اشعه ایکس: در تشخیص این بیماری کمک نمی‌کند اما در شناسایی بیماری‌های زمینه‌ای دیگر که ممکن است به پا و زانوی منجر شود کمک می‌کند.
درمان
یک کودک زیر سن ۷ سال که از این بیماری رنج می‌برد به هیچ درمانی نیاز ندارد. معاینات منظم باید با فواصل شش ماه جهت احتیاط انجام شوند. با این حال، در صورتی که این شرایط پس از سن ۷ سالگی ادامه داشت، پس از آن پزشک متخصص ممکن است استفاده از بریس پا یا کفش‌های ارتوتیک را برای اصلاح بدشکلی توصیه کند. فیزیوتراپی نیز ممکن است به برخی از بیماران کمک کند.
درمان علت اصلی
حفظ وزن ایده آل بدن در محدود کردن این وضعیت کمک می‌کند. اگر بیماری‌های دیگر، مانند راشیتیسم یا اسکوربوت، از عوامل به وجود آورنده‌ی زانو و پای ضربدری بودند، پزشک ابتدا این بیماری‌ها را با تجویز ویتامین د درمان می‌کند.
زانوبند
- اسپلینت ها و سایز تجهیزات: این وسایل در صورتی می‌توانند مفید باشند که بیماری زانو و پای ضربدری ناشی از یک وضعیت زمینه‌ای متابولیک یا سیستمیک بوده و شدت آن زیاد است.
- بریس: بریس به کفش‌ها متصل شده و با کشیدن زانوها به بالا و در خط مستقیم عمی می‌کند.
ماساژ درمانی
افلوراژ کل اندام از مچ پا و ماساژ کل عضلات ازتکنیک‌های‌ماساژ مورد استفاده در درمان زانو و پای ضربدری هستند. هر قسمت از زانو و همچنین مچ پا به خوبی ماساژ داده می‌شود. ماساژ ویژه‌ای در قسمت بیرونی ران، از جمله عضلات دو سر که منقبض شده‌اند انجام می‌شود. همچنین درماساژ حرکات انقباضی در رباط جانبی خارجی و کشیدگی در رباط جانبی داخلی وجود دارد.
ورزش قدرتی و تقویتی برای درمان زانو پرانتزی
با انجام این تمرینات تقویتی در عضلات دور کننده در طول زمان بیماری زانو و پای ضربدری اصلاح می‌شود. زمانی که این تمرینات تقویتی در عضلات دور کننده به طور منظم انجام می‌شوند، دیگر عضلات نیز به کار گرفته می‌شوند. تعداد کمی از این عضلات درگیر در تمرین عبارتند از:
- تنسور فاسیا لاتا: عضله دور کننده‌ی ران و همچنین به چرخش داخلی کمک می‌کند.
- سرینی کوچک: این عضله دور کننده‌ی اصلی است و عضله‌ی چرخش دهنده‌ی خارجی مفصل ران است.
- سرینی بزرگ: این عضله تا لگن ادامه داشته و هم به چرخش خارجی کمک کرده و هم عمل دور کنندگی خارجی را انجام می‌دهد.
این سه عضلات در واقع عضلات دور کننده هستند که برح زانو و پای ضربدری باید با انجام تمرینات روی آن‌ها کار کرد. هنگامی که تمام این گروه‌های عضلانی مختلف به صورت منظم کار کنند، بیشتر مشکلات بدشکلی پا از جمله زانو و پای ضربدری اصلاح خواهد شد. برخی از بهترین حرکات اصلاحی پای ضربدری که در آن‌ها عضلات ران و دور کننده مورد هدف قرار می‌گیرند عبارتست از:
- چرخش دایره‌ای ران‌ها
- حرکت شیر آتش نشانی
- حرکت به سمت پهلوها با استفاده از باند
فیزیوتراپی پای پرانتزی
ممکن است بعضی از نوزادان با پاهای پرانتزی به دنیا بیایند که مساله‌ای طبیعی است و به خاطر وضعیت خمیده‌ای که در رحم مادر داشته‌اند ایجاد شده است و با راه افتادن کودک، پاها کم کم صاف می‌شوند. با این همه، این که بعضی کودکان و حتی بزرگسالان پاها هنوز پرانتزی باشند طبیعی نیست.
بسته به دلایل و شرایط بیماران، روش‌های مختلفی برای رفع حالت پرانتزی پاها وجود دارد که بیماران می‌توانند آن‌ها را امتحان کنند. اگر مایلید بدانید چطور می‌توانید وضعیت پرانتزی پاهای خود را اصلاح کنید، پیشنهاد می‌کنیم این مقاله را مطالعه کنید و سپس یک یا چند مورد از نکات آن را برای همیشه به کار بگیرید.
علل پای پرانتزی
در واقع، درمان علت زمینه‌ای که باعث پای پرانتزی شده بسیار مهم است، اما برای درمان این علت زمینه‌ای اول لازم است آن را تشخیص دهید و بعد به دنبال یافتن راهکارهای درمانی موثر باشید. روش‌های رفع پاهای پرانتزی بر اساس مشکل زمینه‌ای که باعث ایجاد آن شده‌اند متعدد هستند. در واقع، درمان این اختلال زمینه‌ای از این که صرفا حالت پرانتزی پاهایتان را برطرف کنید، ضروری‌تر است. برخی از این مشکلات زمینه‌ای ممکن است به سایر قسمت‌های بدن نیز آسیب برسانند.
- بیماری بلانت: این بیماری که می‌تواند منجر به پای پرانتزی در کودکان و نوجوانان شود، در اثر رشد غیر طبیعی استخوان درشت نی ایجاد می‌شود.
- راشیتیسم: این بیماری به دلیل کمبود کلسیم، فسفر و همچنین ویتامین دی ایجاد شده و می‌تواند منجر به ناهنجاری وبدفرمی‌های استخوانی شود.
- شکستگی: شکستگی نیز در صورتی که به خوبی بهبود پیدا نکند ممکن است باعث پای پرانتزی شود.
- ژنوواروم فیزیولوژیکی: این مشکل یکی از دلایل پرانتزی شدن ساق پاها در کودکان زیر ۲ سال است. در این شرایط معمولا، حالت پرانتزی پاها با رشد کودک خود به خود بهبود می‌یابد.
چطور با روش‌های طبیعی و بدون جراحی مشکل پای پرانتزی را برطرف کنیم
درمان پای پراننتزی به جز در مواردی که علائم آن جدی باشند هنوز ناشناخته است. در کودکان هر شش ماه یک بار لازم است رشد طبیعی استخوان‌ها بررسی شود. اصلاح ناهانجاری‌های پاها در کودکان خردسال که استخوان‌ها هنوز در حال رشد هستند، در صورت تشخیص زود هنگام، آسان است. در بعضی موارد، برای رفع پاهای پرانتزی لازم است جراحی انجام شود.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی در رفع مشکل پای پرانتزی اهمیت زیادی دارد. یکی از ساده‌ترین راهکارهای فیزیوتراپی برای این مشکل آن است که فیزیوتراپیست یا درمانگر پاهایی که حالت پرانتزی دارند را ماساژ می‌دهد.
درمانگر پاهای فردی که مشکل پای پرانتزی دارد را، در حالی که فرد دراز کشیده است به عقب و جلو حرکت می‌دهد. در واقع، این روشی عالی برای رفع پای پرانتزی در کودکان است. این روش کمک می‌کند تا نحوه راه رفتن بیماران بدون صرف وقت و انرژی زیاد اصلاح شود. در صورتی که فردی بخواهد از روش‌های غیر جراحی برای درمان این مشکل کمک بگیرد، برای دستیابی به بهترین نتایج لازم است یک دوره ۳ تا ۵ ماهه فیزیوتراپی انجام دهد.
جراحی
جراحی فقط برای موارد شدید توصیه می‌شود. بعضی اوقات، در صورتی که استفاده از بریس یا گچ گرفتن پاها کمکی به رفع حالت پرانتزی آن‌ها نکرده باشد، ممکن است پزشک به بیماران توصیه کند جراحی انجام دهند.
کاهش وزن
از جمله نکات مؤثری که لازم است درباره نحوه درمان پاهای پرانتزی بدانید کاهش وزن است. آیا می‌دانید اضافه وزن و چاقی ممکن است وضعیت شما را وخیمتر کند؟ در افرادی که اضافه وزن دارند به زانوها و لگن فشار خیلی بیشتری برای تحمل وزن بدن وارد می‌شود. علاوه بر این، مفاصل و استخوان‌ها نیز تحت فشار بیشتری قرار می‌گیرند و به مرور زمان، از راستای صحیح خود منحرف می‌شوند.
به همین خاطر، اگر به شدت اضافه وزن دارید، حتما باید یک برنامه کاهش وزن را شروع و دنبال کنید. با انجام برخی تمرینات هوازی به همراه یک رژیم غذایی متعادل و سالم، می‌توانید بخشی از اضافه وزن خود را به شیوه‌ای سالم کاهش دهید. اگر حالت پرانتزی پاهای شما در اثر عفونت ایجاد شده باشد، مصرف آنتی بیوتیک‌های قوی ممکن است برایتان مفید باشد.
تمرینات کششی
انجام حرکات کششی روشی معمول برای بهبود فرم بدن، افزایش طول پاها و سایر قسمت‌های بدن است. انجام برخی تمرینات به تقویت عضلات هسته بدن کمک کرده و همزمان عضلات را بلندتر می‌کنند. حرکات کششی همچنین به تنظیم مجدد هر دو سیستم اسکلتی و عضلانی کمک می‌کند و به این شکل این دو سیستم می‌توانند پشتیبانی بهتری از بدن ارائه کنند.
این در واقع، یکی از مؤثرترین نکات در رفع پاهای پرانتزی، به طور طبیعی و در خانه است که لازم است از آن مطلع شوید. بنابراین اگر می‌خواهید پاهای پرانتزی خود را در خانه اصلاح کنید، انجام حرکات کششی را فراموش نکنید.
پیلاتس
ورزش کردن، از آنجا که می‌تواند باعث تقویت ماهیچه‌های پا شود، یکی از موثرترین راه‌کارها برای رفع پاهای پرانتزی است. برخی از متخصصان معتقدند، تقویت عضلات زانو و عضلات فوقانی ران برای این کار از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل متخصصان، انجام برخی تکنیک‌ها از جمله پیلاتس را به بیماران توصیه می‌کنند.
تمرینات پیلاتس می‌توانند به بهبود وضعیت بدنی ، اصلاح و تراز کردن مجدد بدن و رفع حالت پرانتزی پاها کمک کنند. برخی از تمرینات پیلاتس از جمله حرکات “بازوی بالرین” و “رول آپ” می‌توانند به فرم دهی پاها و تقویت و استحکام عضلات شکم کمک کنند. برای انجام این تمرینات، به سادگی، پشت دراز بکشید و پاها را در حالی که در کنار هم نگه داشته‌اید بالا نگه دارید. سپس، به سمت بالا و پایین حرکت کنید. اگر می‌خواهید عضلات شکمتان را تقویت کنید، بهتر است قسمت بالاتنه خود را از زمین جدا کنید.
در حقیقت، تمرینات پیلاتس روشی بسیار مؤثر برای رفع پاهای پرانتزی هستند بنابراین اگر دوست دارید پاهای پرانتزی خود را در خانه اصلاح کنید توصیه می‌کنیم حتما این تمرینات را انجام دهید.
استفاده از بریس
وقتی صحبت از اصلاح طبیعی پاهای پرانتزی در خانه باشد، نباید استفاده از بریس را فراموش کنیم. در واقع، استفاده از بریس در سن مناسب می‌تواند به اصلاح وضعیت پاهای پرانتزی کمک کند. از بریس در شرایطی که وضعیت پرانتزی پاهای کودک وخیم باشد و یا کودک به یک بیماری دیگر در ارتباط با پای پرانتزی مبتلا باشد استفاده می‌شود. این کودکان لازم است تا وقتی که حالت استخوان‌هایشان اصلاح نشده است، از این بریس استفاده کنند. استفاده از بریس برای بزرگسالانی که پای پرانتزی دارند مناسب نیست زیرا در بزرگسالان رشد استخوان‌ها کامل شده و استخوان‌ها کاملا شکل گرفته‌اند.
البته انواع دیگری از بریس، از جمله بریس‌های کاهنده فشار (Unloader Brace) وجود دارند که استفاده از آن‌ها برای بزرگسالانی که دچار پای پرانتزی هستند توصیه می‌شود. این نوع بریس در تسکین درد و سایر علائم مرتبط با ژنو واروم مؤثرند. با این حال ، این نوع بریس‌ها در اصلاح وضعیت پرانتزی پاها در بزرگسالان تاثیر چندانی ندارند.
تمرینات تقویت پا
یکی دیگر از نکاتی که لازم است برای رفع پاهای پرانتزی بدانید انجام تمرینات تقویتی پا است. تمرینات تقویتی پا می‌توانند به تقویت عضلات پاها کمک کنند و همزمان فشار وارده بر تاندون‌ها و مفاصل را کاهش دهند. با این همه ، این تمرینات خاص فقط برای موارد خفیف مؤثرند. در موارد شدیدتر، حتما باید به پزشک مراجعه کنید.
برای انجام صحیح تمرینات تقویتی پا، بهتر است به شکم روی یک نیمکت دراز بکشید. سپس زانوها و پاهای خود را خم کنید تا پاها به باسن برسند. برای کسب بهترین نتایج ، این تمرین باید تا چند ماه، چند بار در هفته تکرار شود.
یوگا
یوگا نیز یکی دیگر از راهکارای عالی برای رفع موثر مشکل پاهای پرانتزی است که نباید از آن غافل شوید. اگرچه ممکن است انجام یوگا آسان نباشد، اما تمرینات یوگا حقیقتا در تراز کردن راستای بدن، انعطاف پذیری و بهبود فرم بدن موثر هستند. نتیجه تمام این فواید آن است که حالت پرانتزی پاهای شما نیز بهبود می‌یابد.
به همین دلیل ، اگر دچار مشکل پای پرانتزی هستید، می‌توانید با استفاده از یک کمربند یوگا پاهای خود را به هم ببندید. علاوه بر این، برخی از حرکات یوگا مانند خم شدن به جلو و “صورت گاو” را نیز انجام دهید زیرا این حرکات به در کنار هم نگه داشتن پاها، تثبیت فرم بدن و همچنین تقویت عضلات پاها کمک می‌کنند.
بدن خود را سم زدایی کنید
سم زدایی بدن بسیار مهم است زیرا برخی از مواد شیمیایی خاص و ترکیباتی که در بدن باقی مانده‌اند ممکن است بر رشد استخوان تأثیر منفی داشته باشند. به عنوان مثال، سرب و فلوراید در صورتی که برای مدتی در بدن باقی بمانند ممکن است منجر به ضعف استخوان شوند. برای درمان مسمومیت ناشی از فلوراید می‌توانید از هیدروکسید کربنات کلسیم استفاده کنید.
همچنین، لازم است از لوله‌های مسی یا PVC به جای لوله‌های سربی در لوله‌کشی منزل خود استفاده کنید زیرا این لوله‌ها برای سلامت عمومی شما سالمتر هستند. برای استفاده از آب لوله‌کشی، از دستگاه تصفیه آب استفاده کنید تا فلزات سنگین و فلوراید آب از آن جدا شوند.
ماساژ درمانی
از جمله نکات دیگری که لازم است برای درمان طبیعی مشکل پای پرانتزی، در خانه بدانید و پس از آن سعی کنید آن را دنبال کنید ماساژ درمانی است. ماساژ به تاثیر مثبتی که در درمان بیماری‌های مختلف از جمله یبوست، معده درد معده و آرتروز و غیره دارد مشهور است. به همین دلیل اگر می‌خواهید مشکل پای پرانتزی فرزند خود را برطرف کنید ، به هیچ وجه نباید تاثیر ماساژ درمانی را دست کم بگیرید. این روش در صاف کردن طبیعی و موثر پاهای پرانتزی نتایج خوبی دارد.
همچنین مراجعه به یک متخصص فیزیوتراپی که در ماساژ دادن افرادی که پای پرانتزی دارند تجربه فراوانی دارد بسیار مهم است. برای این کار ، فیزیوتراپیست پاهای کودک را برای مدت طولانی به جلو و عقب حرکت می‌دهد.
این فرایند به ویژه در درمان پای پرانتزی برای کودکان که استخوان‌هایشان هنوز در حال رشد است، مؤثر است. برای دستیابی به بهترین نتیجه، از فرزندتان بخواهید در حالی که دراز کشیده یا خوابیده، حرکت خم کردن زانو را انجام دهد یا شما برایش این حرکت را انجام دهید. برای این کار به سادگی، پاهای فرزند خود را بالا ببرید، زانوهای او را خم کنید و سپس پاهای کودک را به سمت سینه‌اش فشار دهید. این ماساژ درمانی باید چند بار در هفته تکرار شود تا به نتیجه مطلوب دست پیدا کنید.
ویتامین دی
استفاده از ویتامین دی، آخرین نکته اما نکته‌ای بسیار مهم برای رفع پای پرانتزی به طور طبیعی و در خانه است. بنابراین نه تنها اهمیت مصرف ویتامین را به هیچ وجه نباید دست کم بگیرید، بلکه توصیه می‌کنیم همیشه مکمل ویتامین دی مصرف کنید و یا ویتامین دی بیشتری به مواد غذایی روزانه خود اضافه کنید. کمبود ویتامین دی باعث پای پرانتزی خواهد شد. بنابراین، اگر می‌خواهید مشکل پای پرانتزی خود را برطرف کنید، توصیه می‌شود به مقدار فراوان از غذاهایی که حاوی مقدار زیادی ویتامین دی هستند و یا از مکمل ویتامین دی استفاده کنید. کودکان در سن یک سالگی باید روزانه ۴۰۰-۱۰۰۰ IU، و بزرگسالان باید روزانه ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ IU ویتامین دی مصرف کنند.
درمان بیماری‌های زمینه‌ای
یکی دیگر از مسائلی که در درمان مشکل پای پرانتزی اهمیت دارد، درمان بیماری‌های زمینه‌ای است که باعث این وضعیت شده‌اند. برخی از روش‌هایی که برای درمان بیماری‌های زمینه‌ای پای پرانتزی به کار می‌روند عبارتند از:
- پرتودرمانی یا شیمی درمانی برای درمان تومورها.
- استفاده از داروهای دفع سرب برای محافظت از بدن در برابر مسمومیت با سرب.
- استفاده از مواد شیمیایی دافع فلوراید برای مقابله با فلوراید موجود در شکم ، که به درمان مسمومیت با فلوراید کمک می‌کند.
در حقیقت، این موارد نکات مؤثری در رفع حالت پرانتزی پاها با روش‌های طبیعی و در خانه هستند. بنابراین اگر می‌خواید پای پرانتزی خود را در خانه و به شکلی طبیعی اصلاح کنید نباید از این نکات غافل شوید، بلکه سعی کنید هرچه سریعتر روش‌هایی پیدا کنید که در درمان بیماری‌های زمینه‌ای که منجر به پای پرانتزی می‌شوند موثر باشند.