پیچ خوردگی مچ پا و پارگی رباط مچ پا از شایع‌ترین انواع آسیب‌های وارده به مچ پا می‌باشد. روزانه تقریباً مچ پای ۲۵ هزار نفر پیچ می‌خورد، این آسیب می‌تواند در هنگام پیاده‌روی در خیابان، قدم زدن در خانه یا در حال انجام تمرین‌های ورزشی و فعالیت‌های تناسب اندام رخ دهد.
- افتادن از لبه‌ی پیاده‌رو یا مکانی دیگر
- پیچ خوردن یا تاب خوردن مچ پا در هنگام پیاده‌روی یا دویدن
- فرود آمدن پس از پریدن درحالی که زاویه مچ پا اشتباه باشد
- پیچ خوردن یا تاب خوردن مچ پا به دلیل پوشیدن کفش پاشنه بلند
موارد فوق نشان می‌دهد که چقدر راحت مچ پای افراد در هنگام انجام فعالیت‌های منظم و روزانه پیچ می‌خورد.
پیچ خوردگی مچ پا چیست؟
پیچ خوردگی مچ پا عارضه ای است که در آن بافت نرم و رباط‌های مچ پا دچار آسیب دیدگی و پارگی می‌شوندو باعث درد مچ پا می باشد. رباط، باند قدرتمندی از بافت همبند است که استخوان ها را به یکدیگر متصل می‌کند.
به طور کلی، رباط جانبی از چرخش شدید پا و مچ پا به داخل جلوگیری می‌کند. وقتی حرکت چرخشی شدید و فراتر ازحد تحمل رباط باشد، رباط دچار پارگی می‌شود. به این وضعیت پیچ خوردگی مچ پا گفته می‌شود و شدت آن می‌تواند در حد پارگی جزئی و خفیفی که منجر به درد اندک می‌شود تا پارگی کامل که منجر به درد مچ پا و ناتوانی قابل توجه می‌شود، باشد.
انواع پیچ خوردگی مچ پا
پیچ خوردگی یا دررفتگی مچ پا از نظر شدت آسیب به سه درجه به شرح زیر تقسیم‌بندی می‌شود:
- پیچ خوردگی درجه ۱: در این نوع پیچ خوردگی مچ پا تعداد اندکی از فیبرهای رباط پاره می‌شود و در نتیجه بیمار درد کمی احساس می کند که فعالیت‌هایش را مختل نمی‌سازد و همچنان عملکردی ۱۰۰% دارد.
- پیچ خوردگی درجه ۲: تعداد قابل ملاحظه‌ای از فیبرهای رباط پاره می‌شود و به تبع آن، عملکرد بیمار تا حدی کاهش می‌یابد و مفصل نیز تاحدی دچار ناپایداری می‌شود.
- پیچ خوردگی درجه ۳: تمام فیبرهای رباط خارجی پاره می‌شود و در اثر آن پارگی کامل، بیمار تقریباً ناتوان می‌شود و مفصل نیز دچار ناپایداری قابل توجه می‌شود.
اکثر موارد پیچ خوردگی مچ پا از نوع درجه ۲ است.
علت پیچ خوردگی مچ پا
پیچ خوردگی مچ پا عموما در طول فعالیت‌هایی که شامل پریدن یا فعالیت‌هایی که مستلزم تغییر جهت سریع مخصوصا در سطوح نامسطح است، به وجود می‌آید. این مشکل عموما در ورزش‌هایی مثل فوتبال، بسکتبال، والیبال و نتبال به وجود می‌آید. علت پیچ خوردگی مچ پا ترکیبی از چرخش پا به سمت داخل و چرخش پا و مچ پا به پایین در طول ورزش‌های است که در آن پا و مچ پا باید وزن زیادی را تحمل کند. بیمارانی که دچار پیچ خوردگی مکرر مچ پا می شوند، اغلب دچار بی ثباتی مفصل می‌شوند.
نشانه‌ها و علائم پیچ خوردگی پا عبارتند از
- درد، خصوصاً هنگامی که وزن بدن را روی مچ پای درگیر قرار می‌دهید. در موارد شدیدتر، درد شدید در زمان آسیب دیدگی بروز می یابد، و در عرض چندین ساعت پس از آسیب دیدگی ممکن است درد در زانو نیز احساس شود.
- تورم و گاهی کبودی و کو.فتگی
محدود شدن دامنه حرکت - عدم تحمل تمام وزن روی مچ پا؛ بیمار در حین راه رفتن می‌لنگد یا به دلیل درد نمی‌تواند وزن بدن روی پای خود را تحمل کند.
- شنیدن صدایی شبیه صدای ضربه یا شکستگی یا حالت «تق» در هنگام پیچ خوردگی شدید
تشخیص پیچ خوردگی مچ پا
اگر مچ پایتان درد و تورم داشته و احتمال می‌دهید که پیچ‌خورده است، به یک پزشک یا یک فیزیوتراپ مراجعه کنید. در صورت شدید بودن نشانه‌ها و علائمتان، امکان دارد که استخوانی از مچ یا ساق پایتان شکسته باشد. . پزشک برای اطمینان حاصل کردن از عدم شکستگی استخوان مچ پا از تصویربردرای با اشعه ایکس استفاده می‌کند. شکستگی استخوان علائم مشابه ای مانند ورم و درد مچ پا را دارد.
معاینه فیزیکی ممکن است دردناک باشد زیرا پزشک باید مچ پای بیمار را در جهات مختلف حرکت دهد تا متوجه شود آیا آسیبی به رباط وارد شده است یا خیر. پزشک ام آر ای را تجویز می کند در صورتی که احتمال دهد هر یک موارد زیر در بیمار وجود دارد:
- رباط‌ها شدیدا آسیب دیده‌اند
- سطح مفصل آسیب دید است
- استخوان ترک کوچکی برداشته است یا مشکلات دیگری وجود دارد.
راه ها و روش های درمان
گزینه های مختلفی برای درمان پارگی تاندون مچ پا یا پیچ خوردگی آن همراه یا بدون عمل جراحی وجود دارند. گزینه ها بدون عمل جراحی شامل روش های PRICE )حفاظت، استراحت، کمپرس یخ، استفاده از مچ بند طبی و بالا قرار دادن مچ پا) می باشد. اغلب پیچ خوردگی های درجه ۱ با این روش درمان می شوند.
پیچ خوردگی های درجه ۲ نیز با این روش اما در زمان طولانی تری قابل درمان هستند. پزشک همچنین ممکن است به شما استفاده از آتل یا گچ را توصیه کند تا مچ پای شما را ثابت نگه دارد. چنانچه به پیچ خوردگی درجه ۳ دچار هستید، ممکن است به استفاده از گچ پا به مدت دو تا سه هفته نیاز داشته باشید. می توان از داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی برای کنترل درد و ورم استفاده کرد.
به طور کلی، درمان پیچ خوردگی توسط عمل جراحی به ندرت صورت می گیرد. عمل جراحی گاهی اوقات در صورت آسیب شدید به رباط ها یا زمانی که روش های غیر جراحی موثر واقع نشود، ضروری خواهد بود. جراح ممکن است از روش آرتروسکوپی برای نگاه کردن به داخل مفصل برای تشخیص بخش های شکسته ی استخوان یا غضروف استفاده کند. سپس جراح روش های لازم را به کار می گیرد.
فیزیوتراپی
هدف فیزیوتراپی تخصصی برگرداندن شما به فعالیت های پیش از آسیب‌دیدگی است. بدون برنامه توانبخشی کافی و مناسب امکان بروز تشدید مشکلات و مزمن شدن علایم (مانند کاهش دامنه حرکت، درد و تورم مزمن، و ناپایداری مفصل) وجود دارد که می‌توانند عملکرد شما را مختل کند.
متخصص فیزیوتراپی می‌تواند با استفاده از برخی مدالیته‌های خاص درد و ورمتان را کم کرده و سپس با ارائه تمریناتی به بازیابی دامنه حرکت، قدرت، انعطاف‌پذیری و تعادل مچ پایتان کمک کند.
می‌توان با استفاده از تمرینات پایداری و تعادل مجدداً به عضلات مچ پا آموزش داد که در کنار یکدیگر از مفصل مچ پا حمایت کنند. این تمرینات می‌توانند شامل درجات مختلفی از چالش‌های تعادلی، مانند ایستادن روی یک پا، باشند.
مدالیته‌های مورد استفاده برای کاهش درد و ورم
- یخ
- تحریک الکتریکی (اینترفرنشیال یا گالوانیک با ولتاژ بالا)
- اولتراسوند
- ماساژ اصطکاکی متقاطع
- ارتزهای نرم با گوه خارجی ۵/۰ تا ۳ میلی‌متری، در صورت نیاز برای درمان پیچ‌خوردگی مچ پا.
- درمان پیچ خوردگی با لیزر
- استفاده از عصا
- استفاده از ارتز
- بستن مچ پا
- مچ بند
- کمپرس سرد یا گرم
- حرکات ورزشی مخصوص بهبود انعطاف پذیری، استحکام و تعادل
- آب درمانی
- اصلاح وضعیت بیومکانیکی
- از سرگیری تدریجی فعالیت‌های روزمره
- توصیه در ارتباط با انتخاب کفش مناسب
ورزش و حرکات اصلاحی
متخصصین فیزیوتراپی تجربه بالینی فراوانی در درمان پیچ خوردگی مچ پا و تقویت عضلات پا دارند و تمریناتی جهت درمان و تقویت مچ پایتان به شما ارائه می‌دهند. در صورت داشتن هرگونه نگرانی در این زمینه باید آن را فیزیوتراپ خود در میان بگذارید.
درمان پیچ خوردگی مچ پا با فیزیوتراپی برای تمامی بیماران مبتلا به این مشکل ضروری است، زیرا توانبخشی ناکافی منجر به نتایج نامناسب و افزایش احتمال آسیب دیدگی مجدد می‌شود. فیزیوتراپی باعث تسریع فرآیند درمان می‌شود، نتایج بهینه را تضمین می‌کند و احتمال بروز مجدد پیچ خوردگی را کاهش می‌دهد. اهداف درمان فیزیوتراپی پیچ خوردگی مچ پا به شرح زیر است:
- محافظت از مفصل، تسکین درد و کنترل التهاب
- بازیابی کامل دامنه حرکتی
- استحکام عضلات ساق پا
- بازیابی تعادل
- بازیابی فعالیت نرمال
فیزیوتراپیست از روش‌های توانبخشی زیر برای درمان پیچ خوردگی مچ پا استفاده می‌کند:
- حرکات ورزشی دامنه حرکتی:ورم و درد مچ پا باعث محدود شدن دامنه حرکتی مچ پا می‌شود. فیزیوتراپیست به شما روش انجام حرکات ورزشی ایمن و موثر را برای درمان درد مچ پا و بازیابی کل دامنه حرکتی مچ پا آموزش می‌دهد.
- حرکات ورزشی مخصوص استحکام عضلات:عضلات مچ به دنبال پیچ خوردگی مچ پا ضعیف می‌شود و باعث بی ثباتی طولانی مدت مفصل و آسیب دیدگی های مجدد می‌شود. فیزیوتراپیست بر اساس شدت آسیب دیدگی، حرکات ورزشی استقامتی مناسب را برایتان تجویر می کند.
- آموزش تعادل:حرکات ورزشی مخصوص به عضلات شما کمک می‌کند، تا به تغییرات محیط مثل سطوح نامسطح یا متحرک واکنش مناسب نشان دهید. وقتی توانستید بدون درد وزن خود را روی مچ تحمل کنید، فیزیوتراپیست این حرکات ورزشی را تجویز می‌کند تا به شما کمک کند که فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرید.
- تمرین ساختاری:وقتی بتوانید بدون درد به راحتی پیاده روی کنید، فیزیوتراپیست با افزودن فعالیت‌هایی مثل پیاده روی تند، پرش یا دویدن برنامه درمانی شما را گسترش می‌دهد. این برنامه براساس معاینه مچ پای شما توسط فیزیوتراپیست ، اهداف شما، سطح فعالیت و بهداشت عمومی شما می باشد.
- آموزش مخصوص فعالیت:بسته به نیازمندی‌های شغلی یا نوع فعالیت ورزشی که انجام می دهید، فیزیوتراپیست برنامه‌ای را با توجه به این موارد و نوع آسیب دیدگی شما طراحی می کند.
ورزش و حرکات اصلاحی
حرکات ورزشی زیر عموما برای درمان پیچ خوردگی مچ پا توصیه می‌شوند. شما باید قبل از شروع این حرکات ورزشی در مورد کارایی آن‌ها برای درمان خود، با فیزیوتراپیست مشورت کنید. عموما این حرکات روزی سه مرتبه باید انجام شوند، البته به شرطی که باعث به وجود آمدن یا تشدید علائم از جمله درد مچ پا نشوند.
فیزیوتراپیست زمان مناسب برای شروع حرکات اصلاحی مقدماتی و سپس حرکات ورزشی متوسط و پیشرفته را تعیین می‌کند. به عنوان یک قاعده کلی، اضافه شدن حرکات ورزشی یا پیشرفت سطح آن‌ها باید وقتی صورت بگیرد که علائم هنگام انجام ورزش ها تشدید نشده باشد.