کمر درد یک مشکل شایع است و ۸۰ درصد از افراد بزرگسال را در برخی ادوار زندگی درگیر میکند درد قسمت پایین کمر شایع ترین علت ناتوانی حرکتی و مرخصی گرفتن از محل کار است. کمردرد زنان و مردان در افراد پیر و جوان را درگیر میکند و معمولاً به صورت خفیف احساس میشود اما گاهی اوقات میتواند شدید باشد و به یک درد غیر قابل تحمل تبدیل شود. این اختلال میتواند به آرامی یا به صورت ناگهانی شروع شود و در یک نقطه کوچک از قسمت پایین کمر بیمار یا یک ناحیه گسترده احساس گردد. در کمر میتواند از چند روز تا چند سال طول بکشد و گاهی اوقات درمان کردن آن دشوار است.
انواع کمر درد
درد کمر اغلب به صورت شدید و یک درد مبهم احساس میشود که میتواند به صورت درد خفیف به وجود بیاید از چند روز تا چند هفته طول بکشد. معمولاً درد کمر با خود مراقبتی به صورت خود به خود بهبود پیدا میکند.
گاهی اوقات ممکن است درد در قسمت پایین کمر شدید شود و در صورتی که حدود ۴ تا ۱۲ هفته طول بکشد به آن درد نیمه حاد قسمت پایین کمر گفته میشود. از سوی دیگر درد مزمن کمر حدود ۳ ماه یا مدت بیشتری طول میکشد و حتی پس از آنکه آسیب اولیه یا علت اصلی درد کمر از بین رفتن نیز ادامه پیدا خواهد کرد. درد مزمن کمر میتواند در حدود ۲۰ درصد از افرادی که دچار درد شدید کمر هستند رخ بدهد. این امر بدین معنا است که ممکن است درد بیشتر از حد انتظار طول بکشد و در برخی موارد درمان درد مزمن کمر دشوار باشد و باعث ناتوانی بیمار شود.
علل بروز درد کمر چیست؟
درد کمر معمولاً در اکثر موارد ماهیت مکانیکی دارد و زمانی رخ میدهد که در نحوه اتصال نقاط مختلف کمر و عملکرد آنها اختلال ایجاد میشود به عبارتی مهره‌های ستون فقرات، دیسک بین مهره‌ها، طناب نخاعی، مجموعه اعصاب و عضلات تاندون‌ها و رباط‌های مجاور دچار مشکل خواهند شد. نقاط ضعیف قسمت پایین کمر و قسمت فوقانی کمر با هم همکاری دارند و یک مجموعه پیچیده را به وجود می‌آورند اما در صورتی که یکی از این ساختارها دچار مشکل شود کل سیستم بدن به مشکل برمی‌‌خورد.
مشخص کردن محل دقیق درد کمر و علائم و نشانه‌های مرتبط با آن میتواند سرنخ‌های ارزشمندی را در خصوص علل بروز درد ارائه دهد. وجود مشکل در ستون فقرات و خود طناب نخاعی باعث بروز درد در قسمت میانی کمر میشود و احساس درد در دو طرف کمر معمولاً باعث بروز مشکل در عضلات و رباط‌ها و تاندون‌ها و سایر بافت‌های نرم مجاور و محافظ ستون فقرات خواهد شد.
هنگامی که پزشک به ارزیابی درد کمر می‌‌پردازد باید به چند نکته توجه کنند زیرا درد کمر میتواند به دنبال یک مجموعه از مشکلات در اطراف این ناحیه به وجود بیاید. برخی از علل بروز درد کمر به شرح زیر می‌باشند:
گرفتگی و رگ به رگ شدن کمر
گرفتگی و رگ به رگ شدن عضلات و رباط‌ها و تاندون‌های اطراف ستون فقرات میتواند باعث بروز درد شود گاهی اوقات درد در قسمت پایین کمر میتواند به سندرم درد میوفاسیال ارتباط داشته باشد که باعث اسپاسم و حساسیت عضله خواهد شد. عضله مازویی بزرگ یا سایر عضلات از قبیل عضله مربعی کمر در قسمت پایین کمر میتوانند دچار اسپاسم میشوند و باعث بروز درد شوند.
مفاصل ستون فقرات
مفاصلی که وظیفه متصل کردن یک مهره به مهره دیگر را بر عهده دارند مفاصل فاست نامیده میشوند. این مفاصل میتوانند باعث بروز التهاب و تورم شوند. مفاصل فاست میتوانند باعث سفتی و درد شدید شوند که ناتوان کننده است مدت زیادی طول میکشد. علی‌رغم آنکه این مسئله یکی از دلایل شایع درد مزمن کمر است ممکن است تا چندین سال به آن توجه نشود یا توسط متخصص درد تشخیص داده نشود.
درد میوفاسیال
درد میوفاسیال به دردی گفته میشود که به علت وجود مشکل در عضلات و مفاصل و رباط‌های قسمت پایین کمر به وجود میآید.
گاهی اوقات در عضله نقاط ماشه ای میوفاسیال ایجاد میشوند که نقاط بسیار حساسی هستند و در غلاف عضله به وجود می‌آیند. درد حاصل از نقاط ماشه ای میتواند بسیار شدید و ناتوان کننده باشد. هنگامی که نقاط ماشه ای لمس میشوند یا بررسی میشوند بیمار دچار درد بسیار زیادی در نقاط اطراف خواهد شد. برخی از عضلات در قسمت پایین کمر که درگیر نقاط ماشه ای میشوند میتوانند باعث بروز درد در قسمت پایین کمر از قبیل درد در عضله مربعی کمر و عضله راست کننده ستون فقرات شوند. در قسمت فوقانی کمر و عضلات سینه ای کمری پیش مهره ای، عضله مازویی بزرگ و عضلات تهیگاهی دنده ای میتوانند باعث بروز درد ارجاع دهنده به قسمت پایین کمر شوند. عضلات سرینی و عضلات پیریفورمیس که در قسمت پایین کمر قرار دارند میتوانند باعث ارجاع درد به نقاط فوقانی کمر شوند.
استئوآرتریت ناحیه پایین کمر
استئوآرتریت ناحیه پایین کمر به آرتروز و تحلیل رفتگی ستون فقرات ناحیه پایین کمر گفته میشود که به علت بالا رفتن سن به وجود میآید و بر روی مفاصل و دیسک و رباط‌های قسمت پایین کمر تاثیر می‌گذارد. این اختلال میتواند در مفصل ساکروایلیاک رخ دهد که در این قسمت ستون فقرات ناحیه پایین کمر به لگن متصل میشوند.
اسپوندیلولیستزیس
اسپوندیلولیستزیس اختلالی است که در استخوان‌های ستون فقرات را میدهد و در این اختلال یک مهره روی موهای پایینی قرار میگیرد. این اختلال میتواند به علت مشکلات مربوط به تحلیل رفتگی استخوان یا دیسک یا مشکلات رباط‌های ستون فقرات به وجود بیاید. این اختلال معمولاً به همراه آرتروز ستون فقرات رخ میدهد. در اکثر موارد این اختلال به صورت خفیف به وجود میآید اما گاهی اوقات لیز خوردگی مهره به صورت شدید به وجود میآید و باعث تحت فشار قرار گرفتن عصب خواهد شد انجام جراحی پایدار کننده ستون فقرات از قبیل فیوژن ضروری خواهد بود.
اسکولیوز
یک نوع دیگر از مشکلات ستون فقرات اسکولیوز است که به آن کجی ستون فقرات گفته میشود. این اختلال میتواند باعث بروز تغییرات مکانیکی در قسمت پایین ستون فقرات شود و به این ترتیب شما دچار درد کمر خواهید شد.
درد انتشار دهنده
درد انتشار دهنده به وضعیتی گفته میشود که درد در یکی از نقاط بدن به وجود میآید و ممکن است در سایر نقاط آن احساس شود. این اختلال زمانی رخ میدهد که نقاط مختلف بدن دارای اعصاب مشابهی باشند که به ارسال سیگنال‌های درد به مغز و ستون فقرات می‌پردازند. مشکلات کمر از قبیل آرتروز مفصل فاست یا لغزش دیسک میتواند باعث تحت فشار قرار گرفتن اعصاب ستون فقرات شود. به این تحت فشار قرار گرفتن اعصاب تنگی فرامن ناحیه لومبر گفته میشود و میتواند باعث بروز درد تیر کشنده به سایر نقاط بدن از قبیل باسن پا ساق پا یک یا هر دو پا شود.
درد عصب
گاهی اوقات مشکلات نورولوژیکی میتواند باعث بروز درد کم شود که این مشکلات عبارتند از نورالژی پس از هرپس، زونا و حتی بیماری‌هایی از قبیل مننژیت. در مواردی که درد پس از یک درد شدید از بین نمی‌رود میتواند باعث بروز تغییر درون اعصاب و به وجود آمدن برخی از اشکال دردهای عصبی شود که به آن درد نوروپاتی می‌گویند. گاهی اوقات تشخیص درد عصب میتواند دشوار باشد و معمولاً باید توسط متخصص درد ارزیابی و درمان شود.
تنگی کانال نخاعی
هنگامی که فشردگی دقیقا درون خود کانال نخاعی رخ میدهد به این وضعیت تنگی کانال نخاعی گفته میشود و در صورتی که این وضعیت جدی باشد باعث میشود که خود طناب نخاعی نیز فشرده شود که به این حالت میوپاتی گفته میشود. میوپاتی وضعیتی است که در آن فشار شدن طناب نخاعی باعث به وجود آمدن علائم و نشانه‌هایی از قبیل ضعف یا مشکلاتی در ارتباط با هماهنگی دست‌ها و بازوها و پاها و حتی کف پا خواهد شد. این اختلال معمولاً در نقاط بالای ستون فقرات و در قسمت گردن و قفسه سینه به وجود میآید اما علائم و نشانه‌های آن و عوارض مرتبط با این اختلال را می‌توان در قسمت پایین ستون فقرات و پاها احساس کرد.
حساس سازی
گاهی اوقات وجود یک مشکل در سیستم عصبی را حساس شدن می‌نامند و این وضعیت گفته میشود که معمولاً درد که یک نوع درد عصبی است به سرعت درون بدن پخش میشود و به درون بازو و یا حتی سمت مخالف بدن انتشار پیدا میکند. افرادی که دچار این اختلال هستند پوست ناحیه کمر آنها نیز حساس شده است و حتی لمس کوچک نیز میتواند باعث بروز درد بسیار زیادی شود. درمان این اختلال میتواند دشوار باشد و معمولاً به حضور متخصص درد نیاز دارد.
درد پس از جراحی
معمولاً پس از انجام عمل جراحی درد میتواند تا مدتی پس از آن که بافت به مقدار کافی بهبود پیدا کرده است از بین نرود. این امر میتواند در ۲۵ درصد از انواع عمل‌های جراحی رخ میدهد و گاهی اوقات درد مداوم کمر میتواند غیر قابل تحمل و ناتوان کننده باشد. درد پس از جراحی میتواند پس از هر نوع عمل جراحی برای ستون فقرات و قسمت پایین کمر یا اطراف آن رخ بدهد و به علت عوامل متعددی از قبیل آسیب دیدگی یا اسکار عصب، التهاب یا عفونت مزمن و ضعف و سفتی عضله به وجود میآید. این وضعیت یک درد پیچیده است و باید توسط متخصص درد و پزشکی که شما را جراحی کرده است بررسی و کنترل شود. به این وضعیت سندروم درد پس از جراحی لامینکتومی یا سندرم شکست جراحی کمر گفته میشود.
چه افرادی دچار درد کمر میشوند؟
احتمال بروز درد کمر در هر فردی و در هر سنی وجود دارد اما معمولاً در اکثر موارد درد کمر بین سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی به وجود میآید. اگرچه احتمال ابتلا به درد کمر در میان افراد وجود دارد برخی از افراد در مقایسه با سایرین بیشتر در معرض بروز این اختلال قرار خواهند گرفت. در بخش زیر به چند مورد از فاکتورهای خطر اشاره می‌‌کنیم که باعث میشوند ریسک بروز درد کمر افزایش پیدا کند.
- بالا بودن سن
- نداشتن تناسب اندام و ورزش نکردن
- چاقی و اضافه وزن
- برخی مشاغل و فعالیت‌های خاص که با برداشتن اجسام سنگین حرکات کششی و چرخشی همراه هستند و باعث لرزش در ستون فقرات خواهد شد. برخی مشاغل خاص که با نشستن به مدت طولانی همراه هستند مانند افرادی که پشت میز می‌نشینند و تناسب میز و صندلی آنها و وضعیت محافظ کمر مناسب نیست. این گروه از افراد بیشتر از سایرین دچار درد کمر خواهد شد.
علائم و نشانه‌های درد کمر چیست؟
میتواند بر اساس علت بروز آن به صورت ناگهانی یا تدریجی به وجود بیاید. درد کمر معمولا پس از بروز آسیب دیدگی ایجاد میشود ولی گاهی اوقات شروع علائم و نشانه‌های آن به تاخیر می‌‌افتد. علائم و نشانه‌های درد کمر عبارتند از درد موضعی شدید یا تیر کشنده که با یا بدون سفتی در ناحیه کمر همراه است و در انتشار دهنده باسن یا پاها و حتی کف پا. همچنین ممکن است فرد دچار سوزن سوزن شدن و بی حسی یا سوزش و ضعف در کمر شود. پزشک از سیستم اعداد و مقیاس ۱ تا ۱۰ برای توصیف درد از خفیف تا شدید استفاده میکند. گاهی اوقات که یک دلیل جدیدی مبنی بر بروز درد کمر وجود دارد از عفونت یا شکستگی ستون فقرات حال بیمار خوب نخواهد بود.
درد کمر چگونه تشخیص داده میشود؟
معمولاً درد کمر خفیف است به صورت خود به خود بهبود پیدا میکند اما در برخی موارد درد کمر میتواند پیچیده باشد که به ارزیابی توسط متخصص درد یا پزشک متخصص که در زمینه تشخیص دهد تخصص دارد نیاز خواهد داشت و پزشک به ارزیابی بیمار می‌‌پردازد تا بتواند یک برنامه درمانی را برای بهبود شرایط او طراحی کند. پس از آن که درد کمر تشخیص داده شد پزشک متخصص یا متخصص درد به طراحی یک برنامه مناسب برای درمان بیمار خواهد پرداخت.
از چه روش‌هایی برای درمان درد استفاده میشود؟
درمان درد کمر به این مسئله بستگی دارد که آیا مشکل بیمار شدید است یا مزمن. پزشک با توجه به اینکه آیا در به تازگی به وجود آمده است یا مدتی از بروز آن می‌گذرد به طراحی یک برنامه برای درمان بیمار خواهد پرداخت.
درمان درد شدید کمر
در اکثر موارد درد شدید کمر میتواند به صورت خفیف رخ بدهد و به کمک روش‌های درمانی ساده برطرف گردد. فرآیند درمان معمولاً به علت بروز درد بستگی دارد و میتواند شامل موارد زیر باشد:
- پزشک از شما می‌خواهد که چند روز استراحت کنید اما نباید استراحت کردن بیش از چند روز طول بکشد در غیر این صورت عضلات کمر سفت و دردناک میشوند که در این حالت بهبود شما دشوار خواهد بود.
- استفاده از روش‌های درمانی ساده از قبیل کمپرس سرد یا گرم و ورزش درمانی و فیزیوتراپی میتواند سودمند باشد.
- مصرف داروهای مسکن از داروهای ضد التهاب و ضد اسپاسم باعث تسکین درد خواهد شد.
در صورتی که علت بروز درد از بین رفته باشد اما در همچنان ادامه داشته باشد و مدت زیادی از بروز آن بگذرد و به یک فرد ناتوان کننده و مزمن تبدیل شود و به روش‌های درمانی توصیه شده توسط متخصص درد که در زمینه درمان انواع درد مزمن از قبیل درد مزمن کمر تخصص دارد پاسخ ندهد پزشکی اقدامات دیگری را اتخاذ خواهد کرد.
درمان درد مزمن پایین کمر
بهترین روش برای درمان درد مزمن پایین کمر استفاده از روش‌های ترکیبی است و شما می‌توانید از مزایای درمان و خدمات فیزیکی و روانشناختی بهره مند شوید. انواع روش‌های موجود برای درمان شامل موارد زیر می‌باشد:
دارو درمانی برای کاهش درد
مصرف داروهایی که به تجویز پزشک نیاز دارند معمولاً توسط متخصص درد برای تسکین درد توصیه میشوند. برخی از داروها از قبیل شل کننده‌های عضلانی مانند اورفنادرین یا داروهای ضد عصب مانند گاباپنتین، دلوکستین، لیریکا، ونلافاکسین یا سایر داروها از قبیل تاپندادول میتواند به تسکین درد کمک کند. گاهی اوقات پزشک تجویز پماد مسکن برای تسکین نباید دردناک کمر خواهد پرداخت.
تزریق دارو
می‌توان از تزریق دارو برای هدف قرار دادن، تشخیص یا کنترل درد مزمن ناشی از درد عصب و عضله و مفصل استفاده کرد. برخی از این روش‌ها عبارتند از بلوک عصب از قبیل رشته اعصاب، ریشه اعصاب ناحیه لومبر، اعصاب سرینی، اعصاب سیاتیک و رادیوفرکانسی ابلیشن و رادیو فرکانسی پالسی برای اعصابی که قبلاً مسدود شده اند که باعث کاهش موقت درد کمر خواهد شد. تزریق استروئید در فضای اپی دورال و درون ریشه عصب میتواند به بهبود درد کمر کمک نماید.
تزریق بوتاکس
تزریق بوتاکس برای انواع خاصی از درد عصب یا عضله مورد استفاده قرار میگیرد. در مواردی که شما دچار درد عضله هستید تزریق بوتاکس به درون عضله و عصب انجام میشود و معمولاً فرایند تزریق به زیر سطح پوست نقاط دردناک بدن صورت میگیرد و میتواند باعث کاهش درد شود که تا چند ماه نیز اثر آن باقی خواهد ماند.
تحریک عصب
تحریک عصب که از آن تحت عنوان نور و مدلاسیون یا تحریک طناب نخاعی یاد میشود تخصصی ترین روش برای کاهش درد محسوب میشود و برای افرادی که دچار درد شدید پایین کمر هستند و سایر روش‌های موجود به بهبود آنها کمک نکرده است بسیار سودمند می‌باشد. در مواردی که در به سایر روش‌های درمانی جواب نداده باشد به آن درد انعکاسی گفته میشود. تحریک طناب نخاعی زمان در نظر گرفته میشود که درد پایین کمر یک درد انعکاسی باشد برخی از اشکال تحریک طناب نخاعی عبارتند از تحریک نخاع، رادیوفرکانسی، تحریک با امواج چند منظوره، تحریک BurstDR و حتی تحریک گانگلیون ریشه خلفی. تحریک نخاع معمولاً برای درمان آن دسته از درد کمر توصیه میشود که به سایر روش‌های درمانی پاسخ نداده است. تحریک طناب نخاعی به خوبی توسط متخصص درد انجام خواهد شد.
انجام عمل جراحی
انجام عمل جراحی معمولاً زمان توصیه میشود که مطالعات انجام شده نشان دهد ساختارهای ستون فقرات تغییر کرده است و شما به جراحی اصلاح کننده ستون فقرات نیاز دارید که معمولاً جراحی توسط جراح عصب یا متخصص ارتوپدی ستون فقرات انجام خواهد شد. این نوع جراحی شامل جراحی لامینکتومی، جراحی لامینوتومی، دیسککتومی و فیوژن ستون فقرات است. فیوژن ستون فقرات یک روش درمانی رایج برای درد مزمن قسمت پایین کمر نیست. در مواردی که سایر روش‌های درمانی شکست می‌خورند انجام عمل جراحی به عنوان یک روش برای تسکین درد ناشی از آسیب دیدگی شدید اسکلتی عضلانی یا رفع فشار از روی عصب توصیه خواهد شد.
توان بخشی
در اکثر موارد باید درمان درد مزمن کمر در کنار برخی از انواع توان بخشی تخصصی انجام شود تا نتایج بهتری به دست بیاید.