بی اختیاری ادرار و بی اختیاری مدفوع در سالمندان و بزرگسالان و همچنین در کودکان شیوع بیشتری نسبت به سالهای قبل پیدا کرده است. بی اختیاری در زنان بسیار شایع تر از مردان است. زنان باردار در دوره بارداری و نیز چه قبل از زایمان و چه پس از زایمان با ریسک بالای بی‌اختیاری ادرار و مدفوع مواجهند.
بی اختیاری ادرار و مدفوع
بی اختیاری ادرار و مدفوع به از دست دادن غیرارادی ادرار یا مدفوع گفته می‌شود. بی‌اختیاری عارضه‌ای کشنده نیست اما بیماری‌ای شایع و آزار دهنده است. این بیماری عوارض جدی و ناخوشایند زیادی بر زندگی شخصی و اجتماعی مبتلایان گذاشته و در زنان، افراد با توده بدنی بالا و سالمندان، شیوع بیشتری دارد.
در کشور ما به دلیل تداخلی که بی‌اختیاری ادرار و مدفوع با آداب و سنن مذهبی مبتلایان دارد، اثرات سوء بیشتری بر جسم و روان می‌گذارد و تقاضا برای درمان آن بیشتر است.
شایع‌ترین انواع بی‌اختیاری نوع استرسی، اضطراری و مرکب می‌باشد. شب ادراری، ادرار کردن به‌صورت منقطع، ناتوانی در تخلیه مثانه، از انواع دیگر می‌باشند. بی اختیاری مدفوع به نشت گه‌گاه مدفوع، که می‌تواند با دفع غیرارادی گاز همراه باشد، تا ناتوانی کامل کنترل روده گفته می‌شود.
به دنبال ضعف و اختلال عملکرد عضلات کف لگن، زندگی فردی و اجتماعی مردان و زنان مبتلا به علت موارد زیر، محدود و مختل می‌شود:
- خجالت‌زدگی به‌خاطر نشت ادرار یا مدفوع در زمان عطسه یا سرفه
- دویدن مکرر به سمت توالت و محدود شدن خروج از منزل به علت ترس از نبود دسترسی به توالت در زمان مناسب
- احتمال زمین خوردن و شکستگی استخوان‌های بدن به دنبال اضطرار و دویدن برای رسیدن به توالت
- ترس از پخش بوی ادرار و مدفوع در فضا در جمعی که حضور دارند
- اجتناب از فعالیت جنسی
- افسردگی و اختلالات خواب به دلیل بی‌اختیاری
از عواملی که زنان را مستعد بی اختیاری ادرار می‌کند می‌توان به بارداری و زایمان اشاره کرد که به موجب آن، تغییراتی در دستگاه تناسلی و ادراری ایجاد می‌شود. همچنین مطالعات نشان داده‌اند که شیوع و تاثیر آن بر کیفیت زندگی، بیشتر از دیابت و حتی افسردگی است.
احساس خجالت در مبتلایان و عقیده نادرست که بیمار، بی‌اختیاری ادرار را جزء اجتناب‌ناپذیر روند سالخوردگی دانسته و از وجود راهکارهای درمانی برای این معضل آگاهی کافی ندارد موجب شده تا از درمان موثر و بدون جراحی بی‌بهره باشد.
بی اختیاری یکی از علل وابسته شدن سالمندان به دیگران و از دلایل مهم سپردن سالمندان به مراکز نگهداری به حساب می‌آید.
درمان بی اختیاری مدفوع و ادرار با فیزیوتراپی
مرکز فیزیوتراپی بهروزی، مجهز به دستگاه بیوفیدبک و زیر نظر بهترین متخصصین فیزیوتراپی در زمینه درمان تخصصی کف لگن، درمانی موثر برای بی اختیاری مدفوع و ادرار بر اساس نوع بیماری را ارائه می‌دهد.
بیوفیدبک به همراه تمرینات عضلات کف لگن کیفیت زندگی بیماران را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد. بیوفیدبک روشی بدون ریسک و امن می‌باشد و بیشتر بیماران پیشرفت خوبی با انجام این روش خواهند داشت و می‌تواند به درمان بی اختیاری گاز روده و ادرار و مدفوع بسیار کمک کند.
بیوفیدبک
برای درمان بی اختیاری ادرار و مدفوع با دستگاه بیوفیدبک از بیمار خواسته می‌شود که عضلات کف لگن خود را به مدت ۶ تا ۸ ثانیه منقبض و سپس به مدت ۵ ثانیه در حالت استراحت نگه دارد. دستگاه میزان قدرت عضلانی را اندازه‌گیری می‌کند و از طریق مانیتوری که روبروی بیمار است سطح انقباض عضلانی که برحسب میکرو ولت اندازه‌گیری می‌شود به وی فیدبک داده می‌شود.
افزایش قدرت عضلات کف لگنی و کاهش استفاده از پد، بهبود روحیه، بالا رفتن انگیزه و کاهش افسردگی، افزایش عزت نفس و بهبود تعاملات اجتماعی از تاثیرات درمان با بیوفیدبک می‌باشد.
بیمار می تواند با فیدبک‌هایی که توسط دستگاه بیوفیدبک می‌گیرد، شناسایی، کنترل و تقویت عضلات کف لگن را فرا گیرد. این عضلات توانایی قطع ادرار و مدفوع را پس از جاری شدن به وی می‌دهند.
تمرینات کف لگن
شامل مجموعه‌ای از انقباضات عضلات کف لگن به مدت ۶ تا ۸ ثانیه و استراحت ۵ ثانیه‌ای است که بیمار در حالت‌های مختلف دراز کشیده، نشسته و ایستاده انجام می‌دهد. این تمرین‌ها دو بار در روز (هر بار ۱۵ تا ۲۰ دقیقه) به مدت ۸ هفته متوالی انجام می‌شود. تمرینات در طول درمان بیشتر و پیشرفته‌تر می‌شود تا روند درمان کامل شود.
انجام تمرینات باعث بهبود کیفیت زندگی زنان و مردان مبتلا می‌شود و دوره‌های بی اختیاری ادرار و مدفوع را کاهش می‌دهد.
تمرینات کف لگن باعث تقویت عضلات کف لگن می‌شود و به فرد اجازه می‌دهد که این عضلات را کاملا تحت کنترل داشته باشد و هر وقت که بخواهد شل کند.
تحریک الکتریکی اینترفرنشیال
جریانی موثر جهت تحریک الکتریکی عضلات کف لگن و تقویت عضلات است.
درمان بی اختیاری ادراری با لیزر در زنان و مردان
در سال ۲۰۱۴ FDA کاربرد لیزر غیرتهاجمی Er:YAG را در زنان تایید کرد. با توجه به روند فزاینده بروز بی‌اختیاری با علت‌های مختلف در سنین مختلف، تحقیقات برای دستیابی به تکنولوژی‌های جدید و روش‌های درمانی با اثر درمانی بالاتر و عوارض کمتر در حال جریان است.
لیزردرمانی برای بی‌اختیاری بر مبنای افزایش کلاژن‌سازی و تقویت کلاژن‌های بافت عضلانی مجرای ادراری انجام می‌شود. لیزر Er:YAG به صورت یک لیزر کم توان با پروب واژینال پالس‌های لیزر را بر بدنه عضلات واژن می‌تاباند و باعث تحریک مثبت پیوندهای کلاژنی دیواره واژن، کوچک کردن فیبریل‌های کلاژنی و افزایش تولید کلاژن می‌شود.
به نظر می رسد اثر گرمایی لیزر دیواره حمایتی واژینال را از طریق کلاژن‌سازی جدید تقویت می‌کند و به درمان بی‌اختیاری استرسی ادراری کمک می‌کند.
در مردان هنوز لیزردرمانی غیرتهاجمی به اثبات نرسیده است.
تعداد جلسات مورد نیاز برای لیزر درمانی
معمولا تا ۵ جلسه درمان لیزر با فاصله زمانی چند هفته الی یک ماه انجام می‌شود و معمولا عارضه یا دردی قبل، حین و پس از درمان ایجاد نمی‌شود.
آیا درمان قطعی بی اختیاری ادرار با لیزر امکان‌پذیر است؟
لیزر برای همه مشکلات مرتبط با کف لگن درمان قطعی محسوب نمی‌شود، اما برای بعضی مشکلات کمک کننده هست و در کل نقش لیزر طی روند درمان، سهم خود را خواهد داشت و تمام کار درمانی را انجام نمی‌دهد.
الکتروتراپی، تمرین درمانی، بیوفیدبک و تکنیک‌های دستی هر کدام نقش درمان خودشان را در درمان مشکلات کف لگن دارند که قابل جبران توسط بقیه تکنیک‌ها نیست.
تفاوت روش‌های درمان بی اختیاری ادرار در مردان و زنان
درمان‌های کف لگن برای مردان و زنان از بعضی جنبه‌ها شباهت دارند، اما در بعضی قسمت‌ها تفاوت‌های خودشان را دارند، که علت این موضوع تفاوت آناتومیکال لگن و کف لگن و ساختار اندام‌های لگن هست.